ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΥ ΟΡΟΥ «ΔΥΝΑΝΤΑΙ» ΣΤΗΝ ΜΕ ΑΡ.57233/Υ1/2020 (ΦΕΚ Β΄ 1859/15.5.2020) ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΚΑΙ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Το άρθρο 1 της αποφάσεως με αρ.57233/Υ1/2020 της Υπουργού και Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ Β΄ 1859/15.5.2020) ορίζει τα εξής:

«1. Όλως εξαιρετικά και μέχρι τη λήξη του τρέχοντος διδακτικού έτους 2019-2020, οι σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δύνανται να παρέχουν σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση (δηλαδή απευθείας μετάδοση μαθήματος σε πραγματικό χρόνο από εκπαιδευτικό με τη χρήση κατάλληλων μέσων τεχνολογίας).Η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση δύναται να πραγματοποιείται»:

1. Η λέξη «δύναται» είναι νομικός όρος και η χρήση της σε νομοθετικά κείμενα υποδηλώνει ευχέρεια των προσώπων που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της εκάστοτε θεσπιζόμενης ρυθμίσεως. Η λέξη «δύναται» χρησιμοποιείται εναλλακτικά στα νομοθετικά κείμενα με την λέξη «μπορεί» για να υποδηλώσει ευχέρεια και αντιδιαστέλλεται από την χρήση της λέξεως «υποχρεούται» ή τη χρήση οριστικής εγκλίσεως και ενεστώτα που στα νομοθετικά κείμενα υποδηλώνουν πάντοτε υποχρέωση των όσων υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής τους.
2. Συναφώς, η χρήση δύο φορές στο κείμενο της υπουργικής αποφάσεως της λέξεως «δύνανται», η οποία έχει κατά τα ανωτέρω κανονιστικό περιεχόμενο καθιστά σαφές ότι ανήκει στην διακριτική ευχέρεια των σχολικών μονάδων το να παράσχουν σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέχρι την λήξη του τρέχοντος σχολικού έτους 2019-2020 (ήτοι να προβούν σε απευθείας μετάδοση των μαθημάτων σε πραγματικό χρόνο με χρήση μέσων τεχνολογίας) και δεν είναι υποχρεωτική. Διαφορετικά η υπουργική απόφαση θα προέβλεπε ότι οι σχολικές μονάδες «παρέχουν σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση» ή ότι η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση «παρέχεται» ή ότι οι σχολικές μονάδες «υποχρεούνται» σε παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης υποδηλώνοντας την υποχρεωτικότητα της εισαγόμενης ρυθμίσεως πράγμα που εν τούτοις η υπουργική απόφαση δεν έπραξε.
3. Η έλλειψη υποχρεωτικότητας για απευθείας μετάδοση μαθημάτων σε πραγματικό χρόνο από τις σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, επιβεβαιώνεται από το ότι η υπουργική απόφαση δεν συνδέει την μη αξιοποίηση της σχετικής δυνατότητα με καμίας μορφής κύρωση, ούτε θεσπίζεται σχετικός έλεγχος ή εποπτεία για χρήση της εν λόγω δυνατότητας από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Συνεπώς, εφόσον ο νομοθέτης δεν συνοδεύει την ως άνω ρύθμιση με καμία κύρωση ή κρατικό έλεγχο των οικείων σχολικών μονάδων επιβεβαιώνεται ότι η παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από αυτές είναι προαιρετική.
4. Η σχετική πρόβλεψη της υπουργικής αποφάσεως άλλωστε σε σχέση με την ευχέρεια και όχι την υποχρέωση παροχής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από τις οικείες σχολικές μονάδες τελεί σε απόλυτη συμφωνία με την εξουσιοδοτική διάταξη δυνάμει της οποίας εξεδόθη. Πράγματι, από την συστηματική ερμηνεία της υπουργικής απόφασης με την εξουσιοδοτική ρύθμιση του άρθρου 63 παρ.1 ν.4686/2020 (βλ. το σημείο 1 του προοιμίου της υπουργικής) προκύπτει ότι και ο ν.4686/2020 θεσπίζει ομοίως ευχέρεια και ουχί υποχρέωση για χρήση της δυνατότητας σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από τις σχολικές μονάδες:

«1. Είναι δυνατή η, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης, παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με χρήση μέσων τεχνολογίας σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που δεν δύνα-νται να παρακολουθήσουν δια ζώσης την εκπαιδευτική διαδικασία είτε λόγω καθολικής ή μερικής αναστολής ή απαγόρευσης λειτουργίας εκπαιδευτικής δομής είτε για άλλον λόγο που ανάγεται σε έκτακτο ή απρόβλεπτο γεγονός. Η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές οι οποίοι συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε άλλους μαθητές οι οποίοι συμμετέχουν εξ αποστάσεως επιτρέπεται μόνο σε περίπτωση επιδημικών νόσων. Σκοπός της παρεχόμενης δυνατότητας όλων των ανωτέρω περιπτώσεων είναι αποκλειστικά η παροχή εκπαίδευσης».

Και ο νομοθέτης συνεπώς κατ’επανάληψη (δύο φορές) χρησιμοποιεί την λέξη «δυνατότητα» στο κείμενο του άρθρου 68 παρ.1 ν.4686/2020 επιβεβαιώνοντας ότι απέβλεψε στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως δυνατότητα/ευχέρεια των σχολικών μονάδων και δεν θέλησε να την καταστήσει υποχρεωτική.

1. Πράγματι, η βούληση αυτή του νομοθέτη για παροχή ευχέρειας στις σχολικές μονάδες να κάνουν χρήση της δυνατότητας ζωντανής μετάδοσης των μαθημάτων, προκύπτει ευθέως και από αυτήν καθ’εαυτήν την εισηγητική έκθεση του άρθρου 68 ν.4686/2020 η οποία ομοίως χρησιμοποιεί κατ’επανάληψη (τρεις φορές) την λέξη «δυνατότητα» για την παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από τις σχολικές μονάδες, καθιστώντας σαφές ότι ο νομοθέτης θεσπίζοντας την επίμαχη ρύθμιση δεν θέλησε να επιβάλει την σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση στις σχολικές μονάδες, αλλά να αφήσει την χρήση της οικείας δυνατότητας στην απόλυτη διακριτική τους ευχέρεια (αφού μάλιστα δεν θέσπισε κριτήρια στο πώς η ευχέρεια αυτή θα ασκηθεί από κάθε σχολική μονάδα, πράγμα που ομοίως δεν έπραξε ούτε η υπουργική απόφαση). Πράγματι, το κείμενο της εισηγητικής εκθέσεως χαρακτηριστικά αναφέρει τα εξής:

«Με την προτεινόμενη ρύθμιση προβλέπεται η δυνατότητα παροχής εξ αποστάσεως εκπαιδεύσεως…Με την θέσπιση της δυνατότητας αυτής, αφ’ενός μεν εξυπηρετείται η συνταγματική επιταγή της παραγωγής της διδασκαλίας….Επισημαίνεται ότι η δυνατότητα παροχής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης κατά τα ειδικώς προβλεπόμενα ανωτέρω διακρίνεται από την παροχή ασύχγρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…».

Από το συνδυασμό συνεπώς του γράμματος της με αρ.57233/Υ1/2020 υπουργικής αποφάσεως, του γράμματος του άρθρου 63 ν.4686/2020, καθώς και του γράμματος της εισηγητικής εκθέσεως της εν λόγω νομοθετικής διατάξεως που χρησιμοποιούν κατ’επανάληψη την λέξη «δυνατότητα», η οποία έχει σαφές κανονιστικό βάρος και λαμβάνοντας υπόψη ότι ούτε ο ν.4686/2020 ούτε η κατ’εξουσιοδότησή του υπουργική απόφαση προβλέπουν την επιβολή κυρώσεων ή την άσκηση κρατικού ελέγχου στις σχολικές μονάδες που δεν κάνουν χρήση της δυνατότητας για απευθείας μετάδοση των μαθημάτων σε πραγματικό χρόνο, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι σχολικές μονάδες έχουν ευχέρεια και όχι υποχρέωση στην παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαιδεύσεως μέχρι την λήξη του τρέχοντος σχολικού έτους 2019-2020.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΑΚΕ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Δ.Ε

Η ΔΑΚΕ Καθηγητών Δ.Ε εκφράζει την αντίθεσή της στη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας, σύμφωνα με την οποία είναι δυνατή η ταυτόχρονη μετάδοση μέσω κάμερας του μαθήματος από την τάξη, για τους μαθητές που δικαιολογημένα θα απουσιάζουν. 
Η ΔΑΚΕ Καθηγητών Δ.Ε είχε καταθέσει την άποψη ότι δεν έπρεπε για λόγους δημόσιας υγείας να επαναλειτουργήσουν τα σχολεία, με εξαίρεση την Γ΄ Λυκείου, που λόγω των Πανελλαδικών Εξετάσεων επιβάλλεται να κάνει τις απαιτούμενες επαναλήψεις. 
Η λανθασμένη επιλογή της επανέναρξης των σχολικών μονάδων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης οδήγησε την πολιτική ηγεσία σε ένα ακόμα λάθος, την «τηλεμετάδοση» της μαθησιακής διαδικασίας. 
Αυτομάτως εγείρονται σοβαρότατα ερωτήματα για τη συνταγματικότητα της ρύθμισης και προβληματισμοί για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Με την έναρξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, μέσω της πλατφόρμας Webex, ετέθη το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των εκπαιδευτικών, δεδομένου ότι μπορούσε κάποιος κακόβουλος να βιντεοσκοπήσει την όλη διαδικασία. Η αναγκαιότητα, όμως,  της συνέχισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της συνακόλουθης ψυχολογικής στήριξης των μαθητών , εν μέσω πανδημίας, μας υποχρέωσε να ξεπεράσουμε τις όποιες ενστάσεις μας. Στην προκείμενη περίπτωση, τίθεται σε κίνδυνο η προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών μας.  Όσοι μετέχουν  της εκπαιδευτικής πραγματικότητας γνωρίζουν περιστατικά, όπου έχει χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για τη διακωμώδηση  εκπαιδευτικών  και μαθητών. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, απαγορεύεται ρητά η κατοχή και χρήση του κινητού τηλεφώνου στο σχολείο. Τώρα έρχεται η πολιτική ηγεσία να νομοθετήσει αντίθετα, πέφτοντας καταφανέστατα σε αντίφαση σε σχέση με την προηγούμενη πολιτική της. 
Εντύπωση μας προκαλεί η στάση της Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων, που   συναίνεσε στη σχετική ρύθμιση. 

Υπενθυμίζουμε ότι η εν λόγω Αρχή έχει απαγορεύσει ρητά τη χρήση καμερών στο προαύλιο των σχολείων, για την αντιμετώπιση της μαθητικής παραβατικότητας. Επίσης, ρητά απαγορεύεται η ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου και στους κοινόχρηστους χώρους του σχολείου, φωτογραφιών και βίντεο των μαθητών που συμμετείχαν σε σχολικές εκδηλώσεις, χωρίς τη συναίνεση των γονέων τους. Τώρα με ποια λογική δίνεται η δυνατότητα μετάδοσης της καθ’ αυτής μαθησιακής διαδικασίας και της έκθεσης των μαθητών στον κάθε κακόβουλο θεατή;
Είναι δεδομένο ότι η ρύθμιση αυτή θα δημιουργήσει σοβαρές παρενέργειες στη σχολική ζωή και στην ψυχολογία των μαθητών. Η εκπαιδευτική διαδικασία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση καμία σχέση δεν έχει με τις διαλέξεις και τις ανακοινώσεις στα Πανεπιστήμια και τα Συνέδρια. Η διδασκαλία είναι μία ζωντανή διαδικασία, που βασίζεται στη δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης και οικειότητας και προάγεται και μέσω των λαθών που κάνουν οι μαθητές. Τα παιδιά στην τάξη πρέπει να νιώθουν άνετα και ασφαλή σαν στο σπίτι τους. Είναι βέβαιο ότι οι συνεσταλμένοι μαθητές καθώς και οι μαθητές με μέτριες επιδόσεις θα απομονωθούν, φοβούμενοι μήπως γίνουν αντικείμενο χλευασμού.
Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας δηλώνει ότι η όλη διαδικασία γίνεται για λόγους δημόσιου συμφέροντος, με στόχο την παρακολούθηση όλων των μαθητών.

Δεν απαντά όμως σε κρίσιμα ερωτήματα:

Πώς θα διαφυλαχθεί η διδασκαλία, όταν όλοι γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται, σχολιάζονται και πιθανόν καταγράφονται, ενδεχομένως ακόμη και για δόλιους σκοπούς, από οποιονδήποτε σχετικό ή άσχετο με τους μαθητές και τους καθηγητές;
Πώς θα προστατευθούν μαθητές και καθηγητές από μία πιθανή διαπόμπευση μέσω μαγνητοσκόπησης;
Πώς θα ενθαρρυνθούν οι μαθητές μας να συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, όταν γνωρίζουν ότι ένα πιθανό λάθος τους, μπορεί να τους καταστήσει αντικείμενο χλευασμού;
Πώς θα προστατευτούν τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές ανάγκες, πού πρέπει να τυγχάνουν ιδιαίτερης μέριμνας;
Πώς θα προστατευθούν τα προσωπικά δεδομένα των ανήλικων μαθητών μας;

Η ΔΑΚΕ Καθηγητών Δ.Ε, με αίσθημα ευθύνης, καλεί την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να μην προχωρήσει στην υλοποίηση του σχετικού μέτρου. Άλλωστε, οι καθηγητές αδυνατούν να το εφαρμόσουν, διότι αφενός μεν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες τεχνολογικές υποδομές στα σχολεία, αλλά και σεβόμενοι τα προσωπικά δεδομένα των μαθητών τους. Παράλληλα οφείλουν να προστατεύσουν και τους εαυτούς τους από πιθανές δικαστικές διώξεις, ύστερα από μηνύσεις γονέων. Ήδη εκατοντάδες γονείς, που θα στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους και απαιτούν τη μη βιντεοσκόπηση των παιδιών τους. Την άποψη αυτή των γονέων οφείλει να σεβαστεί το Υπουργείο Παιδείας.

Ε.Ε ΔΑΚΕ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Δ.Ε